Zoeken in dit blog

maandag 12 april 2021

Infocalyps: WERKELIJK (of) WAAR?

Hoe blijf je kalm in de #fakeflood aan nepnieuws?

Er spoelt een stortvloed aan nepnieuws over de beeldschermen die we dagelijks gebruiken. Wat is ervan waar en hoe voorkom je dat je erdoor wordt overweldigd? Je kunt zeggen: net als een iedere vloed gaat het weer over. Dus houd je hoofd koel en je hart warm, ga opgewekt verder met wat je te doen staat.

(bron afbeelding: Alexandra via Pixabay)

Bubbel en beleving

Maar lukt dat nog als iedereen in de eigen bubbel leeft met een eigen werkelijkheid? Begrijpen we elkaar nog of raakt de waarheid zoek? Komen we met een kakafonie van beschuldigingen in een peilloze polarisatie? Door de hoeveelheid nepnieuws en de verwarring die het schept vind ik de term #fakeflood passend. Blijkbaar zijn de officiële media niet meer in staat hun rol van waakhond adequaat te vervullen, de opkomst van alternatieven is niet onlogisch.


Infocalyps: verwarring door desinformatie

Er doen stellige meningen de ronde over de integriteit van politici, de oorsprong van corona, vaccinatie, respect in de verhouding tussen bevolkingsgroepen en veel andere onderwerpen. Wetenschapper Nina Schick bedacht daarvoor de term infocalyps: de situatie dat waarheid en leugen niet meer te onderscheiden zijn omdat desinformatie is verspreid. Wat neem je voor waar aan? En wat doe je als vrienden en bekenden er een heel andere werkelijkheid op nahouden?

Graag geef ik een aantal tips in het omgaan daarmee.

1-Bewaak het verschil tussen feiten en meningen

Een feit is iets wat gebeurt, je kunt het waarnemen en beschrijven, desnoods filmen of fotograferen. Nagaan of een feit correct is weergegeven kun je doen door te verifiëren: als iemand zegt dat de zon is gaan schijnen kun je kijken of het klopt. Verificatie van feiten komt in de knel door fotomontages en vervalste video's (deepfake).

Behalve door verifiëren komen feiten ook vast te staan doordat ze onomstreden zijn: wie gaat eigenhandig meten hoe hoog de Erasmusbrug is? Er zijn betrouwbare bronnen die dit melden (139m) en er is niemand die het tegenspreekt. Het tijdstip waarop een feit gebeurt kan nu zijn of in het verleden. Feiten uit de toekomst bestaan niet, dan gaat het om een verwachting.

Een mening is een opvatting naar aanleiding van feiten, vaak is er sprake van een interpretatie (rond bedoelingen en achtergronden) en een oordeel over relevantie en wenselijkheid van het feit.

2-Stel je eigen waarneming boven die van een ander

Alles wat je persoonlijk hebt waargenomen is een feit. Je kunt ervoor kiezen waarnemingen van een ander als feit te beschouwen, als je vertrouwen hebt in de bron.

3-Ga alleen uit van de waarneming van een ander als je het feit niet zelf hebt gezien

Beoordeel of je de bron vertrouwt en of het feit consistent is met andere feiten die je kent. Zoek bij strijdigheden naar een verklaring. 

4-Jouw mening over een feit is altijd zinvol en nooit perfect

Erken dat je beoordeling over de toedracht, de intenties, de wenselijkheid en de juistheid van feiten niet altijd objectief is. Door dit te accepteren zul je in de loop der tijd steeds betere beoordelingen maken. Voor een bijdrage aan een discussie is jouw altijd bruikbaar en zinvol voor anderen om te vernemen.

5-Ga na hoe onwenselijk een feit voor jou is

Vraag je bijvoorbeeld af wat je ervan vindt als de ernst groter of kleiner wordt … twee procent, tien procent, dertig procent?

6-Zoek meer feiten

Erken dat er naast de feiten die je kent ook andere feiten kunnen bestaan die van invloed zijn op je mening. Praat erover om je eigen mening en die van anderen te toetsen:

  • wees open over wat je denkt
  • sta open voor gedachtes van anderen
  • accepteer dat dit invloed kan hebben op jouw mening terwijl je de ander stimuleert open te staan voor jouw mening
  • beschouw het als een uiting van vertrouwen dat iemand jou vraagt om zijn/haar mening te scherpen
  • beantwoord dit vertrouwen met zorgvuldigheid: luister met aandacht
  • soms werkt vragen stellen beter dan in de tegenaanval gaan
  • blijkt het moeilijk jouw zienswijze over te brengen? Besef dat veel mensen zoeken naar een bevestiging van hun eerdere oordeel. Heb daar begrip voor zonder je eigen mening overboord te gooien. Iemand is nog niet zo ver om door jou overtuigd te worden.

7-Wees zelf een waakhond

Bewaak het waarheidsgehalte van feiten die je noemt of deelt:

  • erken dat je het zelf mis kunt hebben
  • vraag je af hoe groot de kans is dat je zelf nepnieuws deelt. Accepteer dat veel mensen denken dat ze dit risico veel minder lopen dan anderen (net als bijvoorbeeld bij zakkenrollerij, inbraak en verkeersongelukken).
Media lijken hun rol van waakhond soms te verwaarlozen, zie daarvoor mijn eerdere blogs daarover, zoals Tussen waarnemingen weergave (bron afbeelding: Tuna Ölger via Pixabay).

8-Let op alarmsignalen

Soms kom je berichten tegen met misstanden, dan wil je direct iedereen vertellen hoe schandalig dit is. Wacht even: ligt het er misschien iets te dik bovenop?

  • laat je niet voor een karretje spannen van lieden die vooral uit zijn op eigen belang, zoals geld of steun in de publieke opinie
  • als er wordt gemikt op woede of medelijden, wekt dat een impuls om het bericht zonder verder nadenken te delen. Denk er nog even over na
  • houd er rekening mee dat het delen van een bericht voor jouw vrienden of volgers een bevestiging kan zijn van hun mening, maar ook het omgekeerde
  • het kan in beide gevallen waardevol zijn dit een bericht te delen en ook om er vanaf te zien
  • bewaar balans tussen eerlijkheid en tact als je twijfels hebt bij het waarheidsgehalte van berichten die vrienden en bekenden verspreiden. Als jij roept dat het onzin is, betekent dat niet altijd een reden van mening te veranderen. Je mag wel verwachten dat ze een beetje beter gaan opletten.

9-Speel op 'de bal' wanneer je zelf iets deelt

Natuurlijk kun je schrijven dat iemand die een verkeerde keuze maakt zowel corrupt als incompetent, kwaadwillend en gestoord is. Als je wilt dat de ernst van het probleem door meer mensen wordt ingezien, houd het dan zakelijk en vertel wat er aan de hand is. Wanneer je woorden als walgelijk, schandalig, knettergek of doortrapt te vaak gebruikt, raken ze aan inflatie onderhevig.

10-Herken de simplist

Soms is het nieuws dat een pagina  op een website of sociale media brengt heel relevant, maar te kort door de bocht. Je wilt geen berichten delen, waarvan je later denkt Hoe kon ik dat doen? Gebrek aan nuance herken je aan kenmerken als deze:

  • 'de vijand van wie ik eerder een vijand noemde, is een vriend en de vriend van die vijand is een vijand'
  • hoe minder feiten, hoe stelliger het oordeel
  • aan de ene kant is iedereen aardig, vriendelijk, verstandig, weerloos en niemand heeft een ochtendhumeur. Bij de tegenpartij is permanent sprake van domheid, onwil en onbekwaamheid
  • er is sterke consistentie wie tot de goede kant behoort en wie kwade intenties heeft
  • tegelijk is er een sterke inconsistentie dat de beschuldigingen niet in lijn hoeven te zijn met wat gister werd gezegd, laat staan vorige week. Als vandaag een bericht wordt geplaatst dat George Soros of Bill Barr weigert iets te doen aan armoede, sociale ongelijkheid of een ander probleem, kan morgen worden gemeld dat hij zich er ten onrechte mee bemoeide of met slechte oplossingen kwam.

De waarheid is vaak minder zwart-wit dan de schijnbare werkelijkheid (bron afbeelding van Cuyahoga via Pixabay)

11-Houd rekening met meerdere motieven om te liegen

Politici kunnen onwaarheden verkondigen om kiezers te winnen of tegenstrevers te belasteren. Het belang is dan electoraal. Er kan ook sprake zijn van commerciële belangen. Soms vinden mensen het moeilijk om te erkennen dat hun eerdere interpretatie onjuist was. Ze blijven dan een eerdere leugen volhouden, tegen beter weten in. Soms wordt een standpunt niet ingenomen om inhoudelijke redenen maar uit loyaliteit aan iemand anders, dus om deze te steunen.

De tweet links stelt dat volgens een rapport van NASA de aarde afkoelt ipv opwarmt. Volgens de reacties rechts staat in het rapport dat de opwarming vier keer sterker is dan de afkoeling.

12-kijk naar politieke satire

De invloed daarvan is niet te onderschatten, zoals blijkt uit deze publicaties:

 

13-Bekijk of deze matrix behulpzaam is

 

Het valt mij op dat berichten die aandoen als nepnieuws een bepaalde voorspelbaarheid hebben in hun typologie. In publieke uitlatingen wordt de rechterkolom als een geheel beschouwd, het bestaan van schijterds wordt verzwegen. Een opmerking van Hillary Clinton tijdens de campagne voor het presidentschap in 2016 toont aan hoe gevaarlijk het is om de schijterds expliciet te noemen.

14-Schep overzicht

Als je niet weet wat je met een nieuwsonderwerp aan moet, stel dan de volgende vragen:

  • welke feiten staan vast, welke zijn nog onzeker?
  • waar liggen mogelijk oorzakelijke verbanden?
  • in welke volgorde en tijdsbestek zijn de feiten te rangschikken?
  • is er sprake van een logisch verloop van de feiten of zitten er inconsistenties in?
  • welke interpretaties zijn denkbaar? Als er maar één interpretatie is gevonden: hoe groot is de kans dat deze klopt?
  • uit hoeveel verschillende bronnen komen de feiten en de eventuele interpretaties?
  • is er sprake van een persoon of groep die wordt beschuldigd? Hebben zij kans gehad op wederhoor?
(bron afbeelding: LoggaWiggler via Pixabay)


15-Zoek naar verdere tips

Ook op andere websites dan dit blog zijn tips te vinden, hierbij een aanzet:


16-Houd moed 


 

Ben je bang dat het niet meer lukt om koers te houden in de fakeflood? Houd nog even vol:
  • sta stil bij de uitspraak van Abraham Lincoln: 'you cant fool all the people all the time'. Deze ex-president van de VS was een rolmodel voor Trump en hij wordt ook door diens tegenstanders graag aangehaald
  • besef dat het niet mogelijk langdurig samen te werken bij het creëren van leugens. Niemand kan dat alleen en bij de samenwerking verdwijnt uiteindelijk het onderlinge vertrouwen
  • ook jij bent gaandeweg steeds beter in staat een Salomonsoordeel te vellen. Zoals de echte Salomon zei 'de echte moeder is degene die het kind afstaat omdat het dan blijft leven', zo zul jij meemaken dat leugens ooit massaal worden doorgeprikt. Wie er ook aan boord mag zijn van het zinkende schip waar ze worden gefabriceerd: let even op of de kapitein als laatste het schip zal verlaten, zoals het hoort.
(bron afbeelding: Tim Hill via Pixabay)

Naschrift: dit artikel bespreekt wat we als individu kunnen doen tegen de massale polarisatie in de samenleving. Het gelijktijdig uitgekomen blog Aandacht voor ongehoord oproer behandelt wat zich op macroniveau afspeelt rond schandalen als Obamagate en Pizzagate. Daarbij hoort ook de peiling Hoe ga jij om met (vermeend) nepnieuws?



zondag 11 april 2021

Aandacht voor ongehoord oproer

Fenomenen rond nepnieuws over schandalen als Obamagate en Pizzagate

Ook tijdens de Franse revolutie was er een oproerige sfeer, zoals op dit schilderij van Eugene Delacroix. Het verbeeldt de vrijheid in de persoon van Marianne, het nationale symbool van Frankrijk, die de revolutionairen aanvoert.

De stofwolken rond het Capitool zijn neergedaald, na de bestorming van 6 januari. Bedaard zijn de gemoederen nog niet. In diverse Europese landen hebben coronamaatregelen tot rellen geleid. Beschuldigingen van leugens vliegen over en weer, terwijl feiten op losse schroeven worden gezet. Hoeveel opstanden komen er nog voordat we het weer over argumenten hebben? Hoe keert de wal het schip of zal het omgekeerd zijn? 

(bron afbeelding: PublicDomainPictures via Pixabay)

Crises rond vertrouwen 

De frequentie van mondiale crises groeit. Na de beurskrach van 1929 kwam die van 1987, waarin de aandelenkoersen wederom kelderden. Tijdens de kredietcrisis van 2008 ontdekten we dat een adequaat geldsysteem berust op vertrouwen. Bij de coronacrisis van 2020 gaat het natuurlijk om gezondheid, maar toch ook om vertrouwen in overheid, media en medische sector. Terwijl deze crisis volop gaande is zijn er tekenen van een informatiecrisis. De maatschappelijke discussie gaat niet meer over meningen, maar over de feiten waarop we die baseren. In dit blog inventariseer ik wat er bekend is over twee cases: de schandalen Obamagate en Pizzagate, waarin de feiten en de samenhang zo helder zijn als een kluwe raffia. 

(bron afbeelding: LeoNeoBoy via Pixabay)

Pak slaag voor een plan

Het lijkt erop dat het raffinement om te manipuleren en de technische mogelijkheden om nieuws te faken (zie bijvoorbeeld Tegenlicht 7 maart), bepalend zijn voor de commotie. In werkelijkheid is er een factor die deze ontwikkeling aandrijft: woede. Alleen vanuit die emotie kunnen deze berichten worden geliked en gedeeld. Symptomen daarvan waren in Nederland al zichtbaar in de referenda vanaf de jaren 90, waarvan de uitslag steeds dwars tegen de officiële koers inging. Zo kregen tegenstanders van de aanleg van een nieuwe metrolijn in Amsterdam in veel opzichten gelijk, maar niet hun zin: de aanleg ging gewoon door. Ook bij het referendum over het verdrag tussen Oekraïne en de EU kregen de overheidsplannen een pak slaag. Voor organisator Geen peil was de campagne een succes, maar dat werd opzij geschoven toen het verdrag een inlegvel kreeg met een een mooie redenering.

Poster van Geen Peil uit 2016.

Arrogantie ontkent gevaar 

Bij burgers ontstaat zo de indruk dat wie geld of mooie woorden gebruikt, overal mee wegkomt. Dit veroorzaakt onmacht en woede die zich kanaliseert in een stem op politieke partijen die beloven wantoestanden aan te pakken, uit naam van het volk. Het mooie vooruitzicht is dat zo de arrogantie van de macht wordt gesaboteerd. Omdat arrogantie vaak leidt tot ontkenning van gevaar, beseffen machthebbers niet dat zij de weerstand tegen hun eigen beleid blijven voeden. Helaas voor de strijders voor het volk is denkbaar dat zij zelf ook verslaafd raken aan de roes van arrogantie. Daarmee zouden zij veel verwarring stichten bij hun aanhang. 
(bron afbeelding:
Michael Schüller via Pixabay)

Obamagate in alle kranten

Een boegbeeld van deze strijders is de Amerikaanse ex-president Donald Trump. Zes maanden voor de verkiezingen van 2020 introduceerde hij tijdens een persconferentie het begrip Obamagate: een complot om Trumps presidentschap te ondermijnen. Dit zou de grootste politieke misdaad vormen in de Amerikaanse geschiedenis. Toen een journalist vroeg wat er aan de hand was, luidde het antwoord van Trump dat dit in bijna alle kranten had gestaan. De media die hij vaak beschuldigde van nepnieuws, hadden er dus aandacht aan besteed.  

(bron afbeelding: janeb13 via Pixabay)

Afluisteren Obama 

Het is nooit bekend geworden om welke publicaties het zou gaan. Een artikel in het AD beschrijft de feiten, voor zover bekend: het afluisteren van ex-veiligheidsadviseur Michael Flynn door Obama. Ook de alternatieve website De Blauwe Tijger haalt weinig feiten boven water. Ex-talkshowpresentator Robert Jensen negeert het onderwerp helemaal: Obamagate ontbreekt in de onderwerpen van zijn podcasts, ook al noemt hij Trump heel vaak. Het ziet ernaar uit dat Obamagate niet zo groot is geworden als Trump verwachtte. 

De campagne van Robert Jensen voor zijn nieuwswebsite op de gevel van een opticiën op de Coolsingel in Rotterdam.

Pedo's in een pizzeria 

Veel bekender is het schandaal Pizzagate: in de kelder van een pizzeria in New York zouden kinderen zijn geofferd en misbruikt. Het is denkbaar dat Jeffrey Epstein daar Harvey Weinstein tegenkwam en dat ze iets hebben bekokstoofd boven een bord spaghetti, terwijl achter een ander tafeltje Michael Cohen en Roger Stone hoofdschuddend toekeken. Enerzijds is vastgesteld dat de pizzeria geen kelder heeft, waardoor de grondslag van het verhaal wegvalt. Al kan daar tegen ingebracht worden dat de kelder niet ontbreekt, maar onzichtbaar is gemaakt. Wat de verdenking oproept dat er van alles verborgen wordt gehouden. 

(bron afbeelding: leticia_mellos via Pixabay)

Eerder kindermisbruik

Het verhaal over kindermisbruik door tegenstanders is klassiek. Toen de Romeinen Carthago wilden veroveren werd dit gerechtvaardigd door te stellen dat de bewoners van deze stad kinderoffers brachten aan god Baäl. Door de eeuwen heen bleef kindermisbruik een schrikbeeld om groepen in diskrediet te brengen. Zo riepen de nazi's dat joden zich hiermee bezighielden.  

In het schilderij 'Het offer van Abraham' verbeeldt Rembrandt
een bijbelverhaal uit Genesis 22 over Abraham
die dacht dat hij zijn zoon Isaac moest offeren.

Seks met varkens 

Momenteel wordt seksueel misbruik toegeschreven aan een linkse elite in VS, waarvan de Democratische partij en de filmindustrie van Hollywood exponenten zijn. Gezegd kan worden dat de democraten intern eenmalig deze praktijken hebben toegepast. Als president bracht Lyndon Johnson in de jaren zestig zijn tegenkandidaat binnen de partij in het nauw door te zeggen dat hij seks had met varkens

Pedoschandalen in Nederland 

Over premier Mark Rutte is beweerd dat hij deel uitmaakte van het pedonetwerk van Marc Dutroux, dat was loos alarm. Ernstig waren de signalen die onderzoeksjournalisten van Argos (Human VPRO) over pedoseksuele praktijken aan het licht hebben gebracht. Er zijn volgens de makers opvallende overeenkomsten in de locaties en in namen van daders die door slachtoffers onafhankelijk van elkaar zijn genoemd.

Redacteur Sanne Terlingen van Argos aan het woord over haar indrukken bij het maken van deze uitzending.

Aandacht voor ieders beleving

Er moet snel duidelijkheid komen over wat zich heeft afgespeeld, iedereen verlangt naar herstel van de rechtsorde. Uit compassie met de slachtoffers is te hopen dat er serieuze aandacht komt voor hun verhaal, in de rechtszaal en in alle soorten media. Om te vragen naar de beleving van degenen die zelf nooit iets dergelijks hebben meegemaakt heb ik een peiling gemaakt rond de thema's van dit blog. Na het invullen krijg je de (voorlopige) uitslag te zien. Dank voor je medewerking.

Naschrift: dit artikel bespreekt wat zich op macroniveau afspeelt in de samenleving aan emoties rond schandalen, met name Obamagate en Pizzagate. Het gelijktijdig uitgekomen blog Infocalyps: WERKELIJK (of) WAAR? behandelt wat we als individu hieraan kunnen doen.